Η μάκα είναι ένα ποώδες διετές ή ετήσιο φυτό το οποίο φύεται σε μεγάλα υψόμετρα στις Άνδεις του Περού. Καλλιεργείται για τη σαρκώδη υποκοτύλη του, η οποία χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό φυτό. Ανήκει στην οικογένεια των σταυρανθών (Brassicaceae).
Η ανάπτυξη, το μέγεθος, και οι διαστάσεις της μάκα είναι παρόμοιες με εκείνες του ραδικιού και της κράμβης με τα οποία είναι συγγενής. Το φυτό φτάνει το ύψος των 20 περίπου εκατοστών.
Ο βλαστός είναι βραχύς και βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Τα δαντελωτά φύλλα σχηματίζουν ροζέτα, επίσης κοντά στο έδαφος, και ανανεώνονται διαρκώς ξεκινώντας από το κέντρο, καθώς τα εξωτερικά φύλλα μαραίνονται.
Τα κιτρινωπά, αυτογονιμοποιούμενα άνθη του βγαίνουν από ένα κεντρικό βότρυ και εξελίσσονται σε καρπούς μήκους 4-5 χιλιοστών, καθένας εκ των οποίων περιέχει δύο μικρούς κοκκινωπούς-γκρίζους ωοειδείς σπόρους μεγέθους 2-2,5 χιλ.
Οι σπόροι, που είναι ο μόνος τρόπος αναπαραγωγής του φυτού, βλασταίνουν, υπό κανονικές συνθήκες, μέσα σε πέντε ημέρες.
Η μάκα καλλιεργείται παραδοσιακά σε υψόμετρα 3.750-4.350 μ. Καταφέρνει να ευδοκιμεί σε ιδιαίτερα δύσκολες κλιματικές συνθήκες (δυνατός ήλιος και υψηλές θερμοκρασίες την ημέρα, χαμηλές θερμοκρασίες τη νύχτα, ισχυροί άνεμοι). Αν και έχουν γίνει προσπάθειες καλλιέργειάς του εκτός των Άνδεων, δεν έχει ακόμη καταστεί σαφές αν διατηρεί την ίδια αναλογία συστατικών ή τις ίδιες ιδιότητες. Υποκοτύλες δεν σχηματίζονται σε θερμοκήπια ή σε θερμά κλίματα.
Εδώ και περίπου 2000 χρόνια η μάκα αποτελεί σημαντική παραδοσιακή τροφή και φαρμακευτικό φυτό στην περιοχή όπου καλλιεργείται. Θεωρείται ιδιαίτερα θρεπτική τροφή, ενισχύει τον οργανισμό, δίνει αντοχή και θεωρείται ότι έχει αφροδισιακές ιδιότητες.
Οι Ίνκας χρησιμοποιούσαν τη μάκα σε θρησκευτικές τελετές. Πριν από τη μάχη δινόταν στους στρατιώτες για να τους δώσει ενέργεια και δύναμη. Σε κανονικές συνθήκες αποτελούσε προνόμιο των ευγενών.
Η θρεπτική αξία της αποξηραμένης ρίζας της μάκα είναι υψηλή. Περιέχει 60% υδατάνθρακες, 10% πρωτεΐνες, 8,5% φυτικές ίνες, και 2,2% λίπη. Η μάκα είναι πλούσια σε μεταλλικά ιχνοστοιχεία και ειδικότερα σελήνιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, και σίδηρο και περιέχει λιπαρά οξέα, μεταξύ άλλων λινολεϊκό οξύ, παλμιτικό οξύ και ελαϊκά οξέα, καθώς επίσης και πολυσακχαρίτες.
Μπορούν να καταναλωθούν τόσο τα φύλλα, όσο και η ρίζα της μάκα.
Στο Περού υπάρχουν διάφορο τρόποι προετοιμασίας. Το ψήσιμο της υποκοτύλης της μάκα είναι η πιο συνηθισμένη πρακτική (matia). Η μάκα επίσης βράζεται και οι ρίζες της αποξηραίνονται και αναμιγνύονται με αλεύρι, με το οποίο φτιάχνονται μπισκότα ή γλυκά. Από τη ζύμωση της μάκα προκύπτει μια ελαφριά μπύρα (chicha de maca). Τα φύλλα της μάκα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε σαλάτες, ωμά ή μαγειρεμένα.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Μικρής κλίμακας κλινικές δοκιμές σε άντρες έχουν δείξει ότι το εκχύλισμα από μάκα μπορεί να αυξήσει τη λίμπιντο και να βελτιώσει την ποιότητα του σπέρματος.
Στην παραδοσιακή περουβιανή ιατρική, η αποξηραμένη ρίζα του μάκα θεωρείται αποτελεσματική στη θεραπεία σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δυσλειτουργιών, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού, την αντιμετώπιση της αναιμίας, των διαταραχών του κύκλου και της εμμηνόπαυσης, ενώ συνιστάται και για την ελαφρά αντικαταθλιπτική της δράση.
Τα ευεργετικά αποτελέσματα της μάκα σε σχέση με τη σεξουαλική λειτουργία ενδεχομένως οφείλονται στην υψηλή συγκέντρωση πρωτεϊνών και ζωτικών θρεπτικών συστατικών. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει δύο ακόμη συστατικά, τις μακαμίδες (macamides), ένα είδος δευτερεύοντος μεταβολίτη (secondary metabolite), και τις μακαένες (macaenes), οι οποίες πιστεύεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο.
Για τις παραπάνω ιδιότητές της, η μάκα έχει αρχίσει να διαδίδεται τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ευρώπη.
Πηγή: emedi.gr
